dinsdag 30 augustus 2011

Ritualen en hun Betekenis

Sterzoeker richt de blik nog even op het begrip "rituaal". Volgens onze definitie is een rituaal een geheel van voorschriften, meestal in geschreven of gedrukte vorm, aangaande de uitvoering van een ritueel. Deze definitie doet even het probleem van de kip en het ei rijzen. Wat is er eerder: het rituaal of het ritueel? Een schijnprobleem, blijkt al spoedig. Er zijn tal van rituelen waarvoor in het geheel geen geschreven voorschriften of "ritualen" bestaan.

Natuurlijk is de levende werkelijkheid van het ritueel altijd primair, het rituaal is daarvan een afgeleide en dus secundair. Met andere woorden: het ritueel is niet een tot leven gebracht rituaal, het rituaal is veeleer een versteend ritueel.

leder rituaal is in eerste instantie geweest een 'aide mémoire' een geheugensteuntje, dienende om de uitvoerenden in staat te stellen zich op de juiste handelingen en eventueel de daarbij behorende uit te spreken teksten voor te bereiden. Dat betekent dat het rituaal nooit anders kan zijn dan een momentopname van een zeer bepaald ritueel. Om het maar hardop te zeggen: op het ogenblik van het in druk verschijnen van een rituaal is het al verouderd en komt het al niet meer met de werkelijkheid van het ritueel overeen.

Er is nog een beperking die het rituaal achterstelt bij het ritueel. Het ritueel is een levende handeling, eventueel aangevuld met gesproken of gezongen teksten, die in haar totaliteit kan worden waargenomen en in de geest van de waarnemer "geregistreerd". Het ritueel is echter veel moeilijker in woorden te beschrijven, zoals vaak in een rituaal moet worden gedaan. Iedere een rituele handeling navolgen als hem voor de eerste maal is getoond hoe hij het gedaan moet maken. Probeer datzelfde handeling nu eens met woorden te beschrijven. Er ontstaan dan constructies die wellicht afwijken van wat men denkt te hebben waargenomen.

Het mag worden aangenomen dat allerlei wijzigingen en onderlinge varianten in ritualen het gevolg zijn van het verkeerd "vertalen" van dergelijke aanwijzingen in concrete handelingen en bewegingen. Men kan ook zeggen dat zij zijn ontstaan als gevolg van het raadplegen van gedrukte ritualen in plaats van het oplettend deelnemen aan het ritueel.

Het is paradoxaal dat juist door het vastleggen van het ritueel in een rituaal foutenbronnen worden geopend die ertoe bijdragen dat het rituaal verandert en dat het uiteindelijk gecorrumpeerd wordt overgedragen.

Een rituaal is dus een momentopname van een ritueel, dat op een bepaalde plaats op een bepaalde tijd zo is uitgevoerd. Het is, zoals we hebben gezien, tevens een beperkte weergave van het gehele rituele gebeuren, en wel omdat alle voorschriften dienaangaande worden gegeven in verbale vorm. Een rituaal kan de volgende onderdelen bevatten, al behoeven alle hierna te noemen categorieën niet altijd te zijn opgenomen.

1. Aanwijzingen met betrekking tot de inrichting van de ruimte waarin het ritueel wordt uitgevoerd en de benodigde attributen en rekwisieten, rituele bekleding, e.d.

2. Aanwijzingen betreffende de aan het ritueel deelnemende personen, ambtsdragers, participanten.

3. Aanwijzingen ten aanzien van uit te voeren bewegingen door de ruimte van personen en objecten.

4. Aanwijzingen betreffende uit te voeren handelingen, gestes en gebaren.

5. Aanwijzingen inzake de omgang met bepaalde objecten.

6 . Aanwijzingen betreffende de uit te spreken of te zingen teksten.

Al deze aanwijzingen en voorschriften zijn ooit op enig moment, na een uitvoerige analyse van het originele ritueel, in verbale vorm weergegeven en vastgelegd. Wanneer dit wordt vereist, kan aan de hand van al deze voorschriften en aanwijzingen het geheelvan het ritueel uit het rituaal worden gereconstrueerd en door de uitvoerenden opnieuw tot leven worden gebracht.

Het rituaalboek of -boekje, dient om ons als participanten in het ritueel voor te bereiden op de uitvoering van het ritueel. Hierin ligt het nut van het rituaalboek. Het ritueel leert men echter het beste kennen door eraan deel te nemen.

Een volledig rituaal poogt het gehele complex van bewegingen, handelingen en uit te spreken teksten zo zorgvuldig mogelijk verbaal weer te geven. Dat is het gemakkelijkst met betrekking tot de uit te spreken teksten, want die zijn al verbaal van karakter. Zoals wij hebben gezien, is het veel moeilijker ten aanzien van de uit te voeren handelingen en bewegingen.

Het mag best worden gezegd dat het ritueel Sterzoeker aanspreekt - dat het één van de factoren is die de beoefening van de rituele magie en mysteriespelen zo aantrekkelijk maken. Het goede ritueel is levend, het is ludiek, het is sociaal, het is allusief en het biedt daardoor ruimte aan persoonlijke spirituele verwerking. Maar wij mogen niet blind zijn voor de risico's van het ritueel.

Het grootste risico is wel het ritualisme: de tendentie naar steeds verder en verder gaande ritualisering, waarbij het ritueel niet alleen een doel in zichzelf wordt, maar zelfs geen enkele werkelijke functie of zin meer heeft. Daarop zal Sterzoeker in een latere blog terug komen. Het ritualisme kan ontaarden in crisis der geheime traditie. Dit ritualisme drukt zich ook uit in de behoefte, werkelijk alles gestileerd en symbolisch op te vatten.

Rituele vormen zijn zodanig gestileerde vormen dat rondom de deelnemenden aan een ritueel een ruimte wordt geschapen waarin het spel kan worden gespeeld terwijl de deelnemenden elkaar kunnen blijven respecteren. Door het gezamenlijk ritueel komen zij ook tot elkaar.

In het ritualisme kan deze stilering zo abstract en zo kil worden dat de ander, de medespeler, nog slechts een pion is in een spel en niet langer een medemens in een wederzijdse relatie. De Voorzittende of de magister templi die op deze wijze zijn functie uitoefent, is dan niet meer dan een houten koning in een abstract schaakspel - en hij of zal geen weet meer hebben van de privé situatie van deelnemer A. of de promotie van deelnemer B. Het beoogde ritueel moet wel "warm" blijven, als een middel om elkaar te vinden, en niet verkillen waardoor de deelnemers elkaar verliezen.

Als laatste wil Sterzoeker de steeds weer terugkerende vraag stellen naar de betekenis van het ritueel. Is dat wel een zinvolle vraag? Ritueel is immers door Sterzoeker omschreven als een levende, menselijke handeling. Kan die niet "uit zichzelf" worden begrepen? Een bekende choreograaf heeft iets dergelijks gezegd van de dans. Vraag niet wat de dans 'betekent'. De dans moet worden begrepen als dans, uit zichzelf.

Strawinsky zei precies hetzelfde toen hem werd gevraagd wat een stuk van hem nu wel "betekende": "Vraag je ook wat het betekent als je een nachtegaal hoort zingen?" Muziek moet worden aangehoord en als zodanig worden "begrepen", en de vraag naar een ander referentie- of betekeniskader is zinloos.

Het is een aantrekkelijke gedachte dat zoiets ook zou kunnen gelden voor het ritueel. Veel van dat ritueel spreekt voor zichzelf en vraagt niet om verklaring en interpretatie in nog eens een ander referentiekader. En als het ritueel daarom wèl vraagt, dan is de deelnemer het die deze betekenis geeft, en niet een rituele leer, een doctrine of een van buitenaf opgelegd schema.

Het ritueel is een expressiemiddel en vervult zijn functies (zoals door Sterzoeker eerder omschreven is, in de blog "Over wat er Religieus is binnen een Ritus"), zonder hulp van een vooraf opgelegde leer.

De praktijk van de ritualist, magiër, vrijmetselarij enz., is gebaseerd op een juiste uitvoeringspraktijk van haar rituelen: op de orthopraxis. Zij is niet gebouwd op een leer of-een doctrine, of op een orthodoxie. Toch kennen wij een grondgegeven waarop het stelsel is gebaseerd, en tegen de achtergrond waarvan wij toetsend en waarderend te werk kunnen gaan. Tussen deze beide, de juiste grondslag (dus toch een beetje orthodoxie) en de kennis van de uitvoeringspraktijk (de orthopraxis) is het strakke koord gespannen waarover wij moeten gaan. Entre ces deux mon coeur balance!

13 opmerkingen:

  1. Interessante stukjes!

    B*B

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Kunnen we niet bij Sterzoeker op les?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Sterzoeker, ik heb een vraag over de inzet bij de foto hierboven.

    Op de voorste pagina staat de naam van Dolores Ashcroft-Nowicki. Ik heb echter hetzelfde ritueel maar dan staat her Ina Custers-van Bergen op met het C-tje van copyright. Dit was oorspronkelijk een ritueel van Dolores, dus hoe kan dat dan een ritueel van Ina Custers zijn? Als het is overgenomen van Dolores kan ze daar geen copyright op doen gelden.

    Kunnen jullie dat uitleggen?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Bovenstaande constatering is geheel correct. Ina heeft de rituelen van DAN van copyright en ISBN nummer laten voorzien. Hoe het zit met eventueel eerdere rechten van DAN is (bij ons) onbekend.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Misschien kan Ina er copyright onder zetten omdat ze er iets aan veranderd heeft, dan is het niet meer het oorspronkelijke ritueel ten slotte. De opstelling van de Goden is bij Ina namelijk anders.
    B*B

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Aha, op die manier. De goden anders opstellen is altijd makkelijker dan zelf een ritueel schrijven. Zeker als het gaat om zulke intense rituelen als die van Dolores.
    En dan nog. Ritueelteksten een beetje veranderen en er dan COPYRIGHT opgooien, dat is een goedkope truc. Ik herken hier Ina Custers helemaal in want goede smaak is haar zwakste kant. Net op het randje van fraude maar mevrouw ontspringt de dans wel door de goden een beetje te verschuiven. Dat schuiven met goden is ineens wel ontzettend duur bij Custers.

    Ja, we zijn er weer!

    BeantwoordenVerwijderen
  7. ander ex-tos lid03 september, 2011 13:39

    En Dolores is ook niet bepaald de enige leraar uit de traditie waar Ina schaamteloos materiaal van overneemt.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Zeker ook een paar goden verwisseld?

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Vinden die cursisten van de Temple of Starlight het nou wel zo okee dat er met gejatte rituelen gewerkt wordt of zou er nog wel eens iemand bezwaar maken?

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Oud OTLA/SOL cursist04 september, 2011 21:09

    @anoniem, daar maakt niemand van Ina haar cursisten bezwaar tegen. Eenvoudigweg omdat de cursisten niet weten wat de oorsprong is van de rituelen en het materiaal wat Ina gebruikt in haar lessen.

    Ina doet het namelijk voorkomen alsof al het materiaal wat zij gebruikt in haar van haar eigen hand komt en ze vermeld nergens wat haar bronnen zijn.

    Er is ook niet zo gemakkelijk achter te komen dat veel materiaal van Ina "geleend" is van de SOL of geschreven is door DAN, tenzij je vergelijkingsmateriaal van Ina hebt en van DAN.

    Als je de rituelen met elkaar vergelijk, zoals in het genoemde voorbeeld van het ritueel van "the opening of the mouth" Dan zie je duidelijk dat dit dit van DAN afkomstig is.

    Het merendeel van het materiaal van Ina is een op een van DAN overgenomen door INA.

    Ik weet niet of het door Ina gejat is, dat zouden we Ina moeten vragen. Het kan natuurlijk zijn dat ze het van DAN gekregen heeft en dat DAN volledig pp de hoogte is van Ina's gebruik en van Ina's copy right registratie op dit materiaal. Als dat niet het geval is kunnen we spreken van plagiaat of in het ergste geval jatwerk.

    Ina zou eigenlijk zelf eigenlijk even op bovenstaande stelling moeten reageren,wellicht kan ze zo alle misverstanden de wereld uit helpen, mochten die er zijn, maar dat zal ze helaas doen of durven.

    Ik ben zelf in het bezit van oorspronkelijke materiaal DAN en van latere materiaal van Ina en ik kan het vergelijk dus ook maken.

    Ina heeft sommige rituelen letterlijk van DAN over genomen, ook een aantal van haar weekend workshops zijn afkomstig van DAN, soms met hier en daar een kleine aanpassing, b.v. verdraaiing van de kwartieren.

    Hoe dan ook het zou zeer zeker netter geweest zijn als Ina op de "geleende" rituelen de naam van de oorspronkelijke schrijfster had vermeld.

    Hoe het echt zit, met die copy rights, en of DAN dit weet en of DAN volledig van het gebruik op de hoogte is, zou ik ook graag willen weten @anoniem.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Geen probleem dan. Een kleine aanpassing in de rituelen van DAN/Custers en ik zet er mijn eigen copyright op. Ga ik doen!

    Bedankt Sterzoekers.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Je kan ook altijd de kwartieren verwisselen! Zolang je erbij vertelt dat dit in het oude Egypte ook gedaan werd slikt iedereen het als zoete pap. En indien men hier toch nog twijfels bij heeft zeg je gewoon dat het van je innerlijke contacten komt.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Het kan niet Anubis zijn die dit ingefluisterd heeft, want die verkeerd in het westen en heeft niets op met het Noorden. Egypte is dus onwaarschijnlijk. Het moet echt een andere cultuur geweest zijn.

    BeantwoordenVerwijderen

Vergelijkbare Blogs

Related Posts with Thumbnails